De ISO waarde is een indicatie voor de gevoeligheid van de sensor. Bij elke verdubbeling van de ISO waarde is de helft minder licht nodig om hetzelfde resultaat te krijgen. De ISO kun je vergelijken met de gevoeligheid van fotorolletjes van vroeger. Een fotorolletje van 100 ASA kon in het donker niet op tegen een rolletje van 1600 ASA omdat de laatste veel gevoeliger is voor licht.
Versterking van het signaal
De sensor registreert het binnenkomende licht en zet dit om in elektrische signalen. In een donkere omgeving is weinig licht beschikbaar en de sensor zal al het licht wat beschikbaar is moeten vastleggen. Bij het uitlezen van de sensor worden de elektrische signalen versterkt om zo een hogere waarde te krijgen waaruit een foto kan worden samengesteld. De mate van versterking hangt af van de ingestelde ISO waarde.
Stel, je maakt een foto op straat die verlicht wordt door 1 lantaarnpaal. Je gebruikt een ISO waarde van 200, een diafragma van f/4 en een sluitertijd van 1/100. Niet de meest optimale instellingen voor deze situatie.
Waarschijnlijk zal deze foto heel donker zijn en zul je alleen de lamp van de lantaarnpaal zien op de foto. De rest van de foto zal donker of zwart zijn.
Maak je dezelfde foto op ISO 1600 met een diafragma van f/4 en een sluitertijd van 1/100 dan zal je veel meer zien van de lantaarnpaal en de omgeving rondom de lantaarnpaal. Dat komt omdat het elektrische signalen van de sensor versterkt zijn. Daardoor is er meer informatie beschikbaar om de foto te kunnen ‘ontwikkelen’.
Wat is ruis?
Het versterken van de elektrische signalen kan op een gegeven moment fouten gaan veroorzaken. Dit is goed te vergelijken met een radio die het signaal niet goed ontvangt.
Een radio laat bij een slecht ontvangst ruis horen. Als je de radio harder zet, wordt de ruis ook versterkt en soms zo hard dat het storend is. Dit gebeurt ook bij een sensor van een camera. Als het signaal niet perfect wordt ontvangen, dan worden de fouten ook versterkt.
Die fouten in de versterking wordt ruis genoemd.
Kleurruis
Kleurruis herken je aan de rode, groene of blauwe pixels die op donkere plekken tevoorschijn komen. Er is bij het versterken van de pixels iets fout gegaan waardoor het signaal verkeerd is versterkt. Daardoor wordt een pixel ineens donkerblauw in plaats van zwart en dat zie je terug op de foto.
Helderheidsruis of Luminantieruis
Helderheidsruis herken je op een foto als een soort korrelige laag die over de foto heen is gelegd. Soms wordt deze ruis expres gebruikt om een authentiek effect aan de foto toe te voegen.
Beide soorten ruis ontstaan bij een versterking van het binnenvallende licht wat op de sensor is gekomen en beide soorten ruis hebben eenzelfde effect op de foto; ze horen er niet thuis en maken minder detail op de foto mogelijk.
Hieronder een foto van een kerk in Oslo, omgezet naar zwart-wit.
En een vergroting van het gedeelte rond de tafel:
Afhankelijk van de sensor
De kwaliteit van de foto en de hoeveelheid ruis is deels afhankelijk van het formaat van de sensor. De sensor van een Compact Camera zoals de Canon IXUS 105 is ongeveer 6 keer kleiner dan een full frame sensor terwijl er op hetzelfde oppervlak bijvoorbeeld 16 megapixel aanwezig is.
De kans op fouten is daardoor niet 6 keer groter, maar er is wel meer kans op ruis.
Conclusie
De ISO waarde geeft een indicatie van de gevoeligheid van de sensor. Het bepaalt de factor waarmee de elektrische signalen van de sensor worden versterkt om zo bruikbare informatie te krijgen die gebruikt kunnen worden om een foto mee op te bouwen.
Probeer de ISO altijd zo laag mogelijk te houden zonder dat de sluitertijden daar onder gaan lijden! Voor meer tips kun je dit artikel lezen.